Karol Lipiński (1790 – 1861)

Zapomniany wirtuoz odkryty na nowo

Muzyczna atmosfera domu rodzinnego

Karol Józef Lipiński przychodzi na świat 30 października 1790 roku w miejscu, w którym na co dzień rozbrzmiewa muzyka i jest stałym elementem artystycznego życia domu oraz jego mieszkańców. Pałac Potockich – miejsce zatrudnienia Feliksa Lipińskiego, ojca Karola, jest wspaniałą rezydencją magnacką, która posiada niemałą kapelę dworską. Feliks Lipiński piastuje w niej funkcję dyrektora, pełniąc także obowiązki nauczyciela muzyki dzieci swojego pracodawcy.
Atmosfera domu rodzinnego, pełne muzyki otoczenie – próby orkiestry, koncerty, przyjęcia, bale czy lekcje – i rozmowy na tematy z nią związane, od początku towarzyszą życiu Karola, tworzą świat jego muzycznej wyobraźni, wrażliwości na dźwięki i piękno. Ojciec Karola, szybko zauważywszy u syna talent muzyczny, zaczyna uczyć go gry na skrzypcach.

Pałac Potockich. Fot. P. Sławecki.

Pierwsze doświadczenia

Edukacja muzyczna młodego artysty przebiega bardzo szybko. Już w wieku siedmiu lat przewyższa umiejętności ojca, a jako ośmiolatek potrafi zagrać trudne koncerty skrzypcowe Pleyela i Jarnovicka. Koncertuje także wspólnie z ojcem i muzykami kapeli dworskiej.

Rozwijanie talentu

Kiedy Lipińscy w 1799 roku przenoszą się do Lwowa, Karol rozpoczyna karierę w prowadzonej przez ojca orkiestrze w domu Adama Starzeńskiego, a także w zespołach kameralnych. Czas, który młody Lipiński spędza we Lwowie upływa pod znakiem rozwijania techniki gry skrzypcowej. W tym mieście Karol poznaje Ferdynanda Kremesa, wiolonczelistę – amatora i pod jego wpływem zachwyca się tym instrumentem. Zaczyna na nim ćwiczyć i w niedługim czasie dochodzi do znacznej biegłości. Kiedy powraca do skrzypiec, okazuje się, że dzięki „przygodzie z wiolonczelą” nabiera wielkiego, pięknego tonu w grze na swoim dotychczasowym instrumencie.
Pod koniec 1809 roku, mając 19 lat otrzymuje stanowisko koncertmistrza orkiestry Teatru Lwowskiego, a po dwóch latach pracy w orkiestrze zostaje jej kapelmistrzem. Ważną datą w życiu Karola jest rok 1814, kiedy artysta wyjeżdża w podróż do Wiednia, aby poznać sławnego wówczas niemieckiego skrzypka – wirtuoza Ludwika Spohra. Pod jego wpływem młody skrzypek postanawia wybrać karierę koncertującego artysty i angażuje wszystkie swoje siły w ciągłe doskonalenie techniki.

Pierwsze tournée

Od roku 1817 rozpoczyna się wielka kariera polskiego skrzypka. Już najwcześniejsze koncerty we Lwowie przynoszą mu duży sukces. Pierwsze tournée koncertowe prowadzi przez Węgry, Chorwację, aż do Włoch. Występuje w takich miastach jak: Koszyce, Peszt, Warażdyn, Lublana, Triest, Wenecja, Mediolan, Padwa, Piacenza. To właśnie w Piacenzy Karol Lipiński poznaje Niccolò Paganiniego i wraz z nim bierze udział w dwóch koncertach. Jego gra wywołuje wielki entuzjazm publiczności. Daje się w tym czasie poznać jako wspaniały wirtuoz dorównujący, albo nawet przewyższający Paganiniego. Zachwycona publiczność szeroko komentuje niezwykłe występy Polaka. Dwa nazwiska: Lipiński i Paganini wywołują falę gorących dyskusji, sporów, ale przede wszystkim torują drogę nowym sposobom gry skrzypcowej.

Spotkania i rywalizacja z Paganinim

Karol Lipiński dwukrotnie spotyka się z Niccolò Paganinim. Polskiemu artyście zależało na spotkaniu ze sławnym Włochem. Chciał na własne oczy zobaczyć tego „wcielonego diabła”, jak mawiano o Paganinim. Spotkanie w 1818 roku sprawia, że Karol Lipiński docenia wielką wirtuozerię skrzypka z Italii. Nie próbuje jednak naśladować włoskiego mistrza, ponieważ nie chce swojej gry zawężać jedynie do aspektu wirtuozerii i specyficznego rodzaju sprawności. Jednak wiele z pomysłów Włocha wciela w swoją technikę.
Po raz drugi Lipiński spotyka Paganiniego podczas uroczystości koronacyjnych cara Mikołaja I (1829). W Warszawskiej prasie rozpoczynają się ostre spory o uznanie wyższości jednego z tych dwóch genialnych skrzypków. Bez wątpienia spotkania i rywalizacja z Paganinim wyniosły Lipińskiego na pozycję jednego z najznamienitszych artystów epoki.
Kto jest pierwszym – nie wiem, ale drugim jest z pewnością Lipiński – miał powiedzieć Niccocó Paganini.

Podróże artystyczne

W latach 1826 – 1827 Karol Lipiński występuje z wielkimi sukcesami we Lwowie, Krzemieńcu, Poznaniu, Krakowie, Berlinie, Lipsku, Wrocławiu, Wilnie, Kijowie, Moskwie i Petersburgu. Sława polskiego skrzypka szybko rozprzestrzenia się po Europie. Jest powszechnie honorowany i uznany za wielkiego artystę, spotyka wiele zaszczytów i wyróżnień. Otrzymuje nominację na pierwszego skrzypka dworu Królestwa Polskiego.
W latach 1830 – 1833 artysta zawiesza działalność koncertową i poświęca się dalszemu doskonaleniu gry. Okres od 1835 do 1836 to pełne triumfów tourneé artystyczne po starym kontynencie. Lipiński, witany jako wielki artysta, koncertuje w Lipsku, Frankfurcie nad Menem, Paryżu, Londynie Manchesterze, Wrocławiu. Skrzypek utrzymuje także ożywione kontakty z Robertem Schumannem, jego żoną Klarą oraz Fryderykiem Chopinem, który pomaga mu w zorganizowaniu koncertu w stolicy Francji.

Kolejne lata to pasmo sukcesów w Wiedniu, Dreźnie, Pradze, Lwowie, Kijowie, Petersburgu, Wilnie (w związku z przyjazdem Karola Lipińskiego zorganizowano tu specjalną sesję naukową, w trakcie której odczytano poświęcone mu wiersze, poematy oraz artykuły i recenzje z jego koncertów), Mińsku, Odessie i Wozniesieńsku, Moskwie i Rydze, gdzie poznaje Ryszarda Wagnera.
Podróże artystyczne oraz powszechne uznanie sprawiają, że Karol Lipiński staje się najsławniejszym obok Chopina polskim artystą, muzykiem – wirtuozem.